ಇಷ್ಟಾರ್, ಎಲ್ಲಮ್ಮ ಮತ್ತು ರೇಣುಕಾ ಚೌಧುರಿ

ಮೊನ್ನೆ ತಾನೆ ಸಂಪದದಲ್ಲಿ ಅನಿವಾಸಿ ಜೊತೆಗೆ ಚರ್ಚೆ ಮಾಡಿದ್ದಿನ್ನೂ ಹಸಿಯಾಗಿದೆ.

ಕೆಂಡಸಂಪಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅನಂತಮೂರ್ತಿ ಅನುವಾದಿಸಿದ "ಡೆನಿಸ್ ಲೆವೆರೆತಾವ್" ಳ ಕವನ "The Song of Ishtar" ಪ್ರಕಟವಾಗಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ "ಅನಿವಾಸಿ" ಸಂಪದದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣಗೆ ವಿಮರ್ಶೆ ಮಾಡಿ ಅವರದೇ ಅನುವಾದವೊಂದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.

ನನಗೂ ಹುರುಪೂ ಮೂಡಿ ನನ್ನದೂ ಒಂದು ಅನುವಾದ ಅಲ್ಲೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. ಅದರ ಮುಂದೊಂದು ಚರ್ಚೆ ಹುಟ್ಟಿ ನನ್ನ ಅನುವಾದವನ್ನು ವಿವರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ನನ್ನ ಅನುವಾದ, ಮೂಲ ಮತ್ತು ವಿವರಣೆ ಇಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ.

Song for Ishtar
by Denise Levertov

The moon is a sow
and grunts in my throat
Her great shining shines through me
so the mud of my hollow gleams
and breaks in silver bubbles

She is a sow
and I a pig and a poet

When she opens her white
lips to devour me I bite back
and laughter rocks the moon

In the black of desire
we rock and grunt, grunt and
shine

ಅನಿವಾಸಿ, ಅನಿಲ ಜೋಷಿ, ಅನಂತ ಮೂರ್ತಿಯವರನ್ನು ನೆನಪಿಸಿ.

ನಿಮ್ಮ ಕವನಗಳೆಲ್ಲ ಚೆನ್ನಾಗಿವೆ.
ನಾನು ಬರೆದದ್ದು ಎಲ್ಲಮ್ಮನಿಗೆಂದು. ಎಲ್ಲಮ್ಮ ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಇಷ್ಟಾರ್ ಅಲ್ಲವೇ? ನನ್ನದು ಭಾವವೂ ಬೇರೆ ಶಬ್ದ ಶಿಲ್ಪವೂ ಬೇರೆ. ಮೂಲ ಕವನಕ್ಕೂ ನನ್ನ ಕವನಕ್ಕೂ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವಿದ್ದರೆ ಅದು ಎಲ್ಲಮ್ಮಳನ್ನೂ ಇಷ್ಟಾರ್ ಳನ್ನೂ ಸೇವಿಸುವ ಜೋಗತಿಯರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀತ ಅಷ್ಟೆ. (ಡೆನಿಸ್ ಬರೆದ ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಹೆಕ್ಕಿದ್ದು ಇದು)

ಎಲ್ಲಮ್ಮನಿಗೊಂದು ಹಾಡು

ನಿನ್ನ ಸವತಿ ಚಂದ್ರಿ
ಹೆಣ್ಣು ಹಂದಿ
ನನ್ನೊಳಗೆ ಇಳಿದು ಕೆಸರಾಡಿ
ರಾಡಿ ಎಬ್ಬಿಸುವಾಗ
ನನ್ನ ಹುಸಿ ಪೌರುಷದ
ಸ್ಖಲನ ತಡೆಯಲಾರದೆ
ಒದರುತ್ತೇನೆ

ಚಂದ್ರಿ ಹಂದಿ
ನನ್ನನ್ನೂ ಹಂದಿಯಾಗಿಸಿ
ಕವಿತೆ ಸ್ಫುರಿಸುತ್ತಾಳೆ

ಅವಳು ಆವರಿಸುವಾಗ
ನಾನು ಅಪ್ಪುತ್ತೇನೆ
ಚೆಲ್ಲು ನಗು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವೆಲ್ಲ
ಅನುರಣಿಸುತ್ತದೆ

ಪೋಲಿ ಹುರುಪಿನುಯ್ಯಾಲೆಯಲ್ಲಿ
ಸ್ಖಲಿಸುತ್ತಾ, ಓಲಾಡುತ್ತಾ
ಅರಚುತ್ತೇವೆ..
ಎಲ್ಲಮ್ಮಾ ಉಧೋ ಉಧೋ

ಅನಿವಾಸಿ ಅವರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ:

ಗುರುಬಾಳಿಗರೆ, ನಿಮ್ಮ ಅನುವಾದಕ್ಕೆ ಥ್ಯಾಂಕ್ಸ್.
ಹೌದು ನಿಮ್ಮ ಪದ್ಯದ ಭಾವ ಮತ್ತು ಅದು ಮೂಡಿರುವ ರೀತಿ ತುಂಬಾ ಬೇರೆಯೇ. ನನಗೆ ಕುತೂಹಲ ಮೂಡಿದ್ದು ಮೂಲದ ಪ್ಯಾರಾಗಳನ್ನು ನೀವು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು. ಯಾಕೆ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದಿರಿ ಎಂಬುದು.
"ಕೆಸರಾಡಿ/ರಾಡಿಯೆಬ್ಬಿಸಿ" ಇಷ್ಟವಾಯಿತು.
"ಹುಸಿ ಪೌರುಷ" ತುಸು ಕ್ಲೀಷೆಯಾಗಿ ನಮ್ಮನ್ನಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ... [mud of my hallowದ ಹಾಗೆ! ]
"ನನ್ನನ್ನೂ ಹಂದಿಯಾಗಿಸಿ" ... passive ಅನಿಸಿತು. "ನಾನೂ ಹಂದಿ" ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತಿತ್ತೇನೋ!
ಪೋಲಿ ಮತ್ತು ಸ್ಖಲನವೂ ಹೆಚ್ಚು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಅನಿಸಿತು. ಮೂಲ ಪದ್ಯದ ಚಂದದಲ್ಲಿ ಅಂತಹದು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲವೆನ್ನುವ ಹಾಗಿದೆ.
ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಬಗ್ಗೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಹಂದಿ ಚಂದ್ರನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನೂ ಬಿಡಬಹುದಿತ್ತ? ಬೇರೇನು ಬರಬಹುದಿತ್ತು? ಮರಳು, ನೀರು? ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ
ನನಗೆ ಅನುವಾದಿಸುವಾಗ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದೂರವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ನಿಮಗೆ ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲಮ್ಮನಿಗೆ ತರುವುದು ಯಾಕೆ ಮುಖ್ಯವೆನಿಸಿತು?

ನನ್ನ ವಿವರಣೆ:
>>>>
ಎಲ್ಲಮ್ಮ ಇಸ್ಟಾರ್ ನಂತೆ ಜೋಗತಿಯರ ದೇವತೆ ಆಗಿರುವುದು ಎಲ್ಲಮ್ಮನನ್ನು ಆರೋಪಿಸಲು ಕಾರಣ. ಹಂದಿಗಳ ಪ್ರತಿಮೆ ಎಲ್ಲಮ್ಮನಿಗೆ "ಎಮ್ಮೆ - ಕೋಣ"ವಾಗಿ ಬದಲಾಗಿದ್ದಿದ್ದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಲ್ಲುತ್ತಿತ್ತೇನೋ.

ಇದೊಂದು ಪ್ರಯೋಗ ಮಾತ್ರ. ಪೂರ್ಣ ಕಾವ್ಯ ಕ್ರಿಯೆ ಅಲ್ಲ. ಚರಣಗಳು ಪ್ರಚೋದನೆಗೆ ಮೂಲವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡೆ.

ಮೊದಲ ಪಾರಾದಲ್ಲಿ ನೀವುಗಳು ಬರೆದದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚ್ಚಿನದೇನೋ ಧ್ವನಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ನನಗನಿಸಿತು. ಒಟ್ಟು ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಒಡೆದು ಮತ್ತೆ ಕಟ್ಟಿ ಹೊಂದಿಸಿ ಬರೆದಾಗ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಭಾವ ತೀವ್ರವಾಗಿತ್ತು.

ಸೌ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಸಂವಾದಿ ಶಬ್ದ ನಮ್ಮಲ್ಲಿಲ್ಲ. "ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸೊಕ್ಕಿದ ಹೆಣ್ಣು ಹಂದಿ" ಎನ್ನುವುದು ಬಹಳ ಹಿಂದೆ ಓದಿದ ನೆನಪು (ಇದು ನೆನಪಿರಲು ಕಾರಣ ಮದುಮಗಳಿಗೆ ಚಿ. ಸೌ. ಅಂತ ಬರೀತಾರಲ್ಲ ) . ಇದನ್ನು ಒರೆ ಹಚ್ಚಲು ನಾನು ಹೋಗಿಲ್ಲ.

and grunts in my throat
Her great shining shines through me
so the mud of my hollow gleams
and breaks in silver bubbles

ಇಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯೆ-ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ಅಂತ ಕಂಡಿತು. ಹಂದಿ ಕ್ರಿಯೆ - ನನ್ನದು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ. ಅವಳದು great shining ಆದರೆ ನನ್ನದು hollow gleams. ನನ್ನೊಳಗೆ ಅವಳ ಗ್ರೇಟ್ ಶೈನಿಂಗ್ shines through ಆಗುವಾಗ ನನ್ನ ಕೆಸರು ಒಡೆದು ಬೆಳ್ಳಿ ಗುಳ್ಳೆಗಳು ಏಳುತ್ತವೆ. ಇದರ ಭಾವವನ್ನಷ್ಟೇ ಗ್ರಹಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಕವನ ಕಟ್ಟಿದರೆ... ಅವಳು,

ನನ್ನೊಳಗೆ ಇಳಿದು ಕೆಸರಾಡಿ
ರಾಡಿ ಎಬ್ಬಿಸುವಾಗ
ನನ್ನ ಹುಸಿ ಪೌರುಷದ
ಸ್ಖಲನ ತಡೆಯಲಾರದೆ
ಒದರುತ್ತೇನೆ

ಒಡೆಯುವುದು ಕೆಸರಲ್ಲ ನನ್ನ ಅಹಂಕಾರ. ಗಂಡು ದಯನೀಯವಾಗಿ ಸೋಲುವುದು ವಿಜ್ರಂಭಿಸುವ ಹೆಣ್ಣಿನೆದುರು. ಇದು ಹಾಸಿಗೆಗೆ ಸೀಮಿತವಲ್ಲ. ಆ ಸ್ಖಲನ, ಸೋಲು ತ್ವರಿತವೆ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ತಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟವೇ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಒದರು, ಅರಚು, ಗುಟುರು ಎಲ್ಲವೂ.

ಇಲ್ಲಿ ಬಹಳ ತರ್ಕ ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಒಟ್ಟು ಭಾವ ಸ್ಫುರಣವಾಗಿ ಕೂಡಲೇ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಕವನ.

ಇನ್ನು "ಪೋಲಿ" ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಲಾಕ್ ಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿ ನಾನು ಬಳಸಿದ್ದು. ಬ್ಲಾಕ್ ಆಫ್ ಡಿಸಾಯರ್, ಬ್ಲಾಕ್ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ನ ಬ್ಲಾಕ್ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸೆನ್ಸುಅಸ್. ಅದು ಕಪ್ಪಲ್ಲ, ಕೆಟ್ಟದ್ದಲ್ಲ, ಎವಿಲ್ ಅಲ್ಲ, ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಟ್ಯಾಬೂ ಆಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಖುಷಿ ಕೊಡುವ ವಿಚಾರ. "ಛೀ ಪೋಲಿ" ಎಂದರೆ ಬೈಗುಳಲ್ಲ ಮೆಚ್ಚುಗೆ. ಕಾಳ, ಕತ್ತಲ ಎಲ್ಲ ಬರೆದಾಗ ಹೆಚ್ಚು ಕರಾಳ ಭಾವ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಕೊಲೆಗಡುಕನ ಡಿಸಾಯರ್ ಗೆ ಕಾಳ ಇಲ್ಲವೇ ಕರಾಳ ಬರೆದರೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೇನೋ. ಹೆಣ್ಣು ಕಾಳಿಯಾದಾಗ ಅವಳಲ್ಲಿ ಮಾಧುರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆ ಸಂಯೋಗದ ಉತ್ಕಟತೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಆದಾಗ್ಯೂ...
ಡೆನಿಸ್ ಬರೆದ ಕವನ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಅನುವಾದಕ್ಕಿಂತ ಮೀರಿದ್ದನ್ನು ಹೇಳಲು ಹೊರಟಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ದಟ್ಟವಾಗಿ ಕಾಡುತ್ತದೆ.

ನನಗೆ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಮಿಳಿತಗೊನ್ಡರಷ್ಟೆ ಒಂದು ಅನುವಾದ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ.>>>

ಇದು ಬರೆದು ಕೆಲವು ದಿನಗಳಾದವು. ನಿನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕನ್ನಡ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಿಜಡಾಗಳ ಒಂದು ತಂಡ "ಹುಟ್ಟಿ ಬಂದೆ ಎಲ್ಲಮ್ಮನಾಗಿ, ನಿನ್ನ ಮದುವೆಯ ಮಾಡಿ ಕೊಟ್ಟಾರವ್ವ ಜಮದಗ್ನಿಗೆ" ಎಂದು ಕಿಚ್ಚ ನಗೆ ಅರಳಿಸಿ ಕುಣಿಯುವಾಗ ಒಂದು ಹಂತದಲ್ಲಿ ಯಾಕೋ ವಿಷಾದ ಮೂಡಿ ಕಣ್ಣು ತುಂಬಿತು.

ಇಂದು ಮೌನ ಕಣಿವೆ ಬ್ಲಾಗ್ ಓದಿದೆ ರೇಣುಕಾ ಚೌಧುರಿ ಎಂಬ ಅಗ್ನಿಪುತ್ರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಸುರಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ರೇಣುಕಾ ಎಂದರೆ ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಎಂದು ನೆನಪಾಯಿತು.

ಇದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಟ್ಟು ಮಾಡಿ ಬ್ಲಾಗ್ನಲ್ಲಿ ಹಾಕಲು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ ಮಾಯ್ಸರಿಗೂ ಥ್ಯಾಂಕ್ಸ್.

ಇಷ್ಟಾರ್ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದಿಷ್ಟು.  

ಅನಂತಮೂರ್ತಿ ಕೆಂಡಸಂಪಿಗೆ ಕೊಂಡಿ  

"ಅನಿವಾಸಿ" ಸಂಪದ ಕೊಂಡಿ

ಸುರಗಿ ಮೌನಕಣಿವೆ ಕೊಂಡಿ   

ಮಾಯ್ಸನ ಊನ್ಕಾಟ